İspir Doğu Anadolu'nun Doğu Karadeniz kıyılarına ve Kafkaslara bağlayan ve tarihin çeşitli dönemlerinde askeri ve ticari amaç ile kullanılan doğal ve tarihi yollar üzerinde kurulmuştur.
Dünya'nın en hızlı akan nehirlerinden birisi olan Çoruh Nehri de İspir’den doğmaktadır ve İspir sahip olduğu 76.865 hektar orman arazisi ile Erzurum’un en fazla orman arazisine sahip ilçesi durumundadır.
İspir iklimin verdiği avantajla meyve ve sebze yetiştiriciliği bakımından özellikle zengindir. Dut ve dut mamulleri (pestil, kuru dut, pekmez, köme vs.) en önemli geçim kaynaklarından biridir. Bölgede fasulye yetiştiriciliği yaygındır ve yöresel işaretli ürün ‘İspir Fasulyesi’ yurt genelinde meşhurdur.
Son yıllarda seracılık ve özellikle arıcılıktan da ilçe ekonomisine hatırı sayılır bir girdi sağlanmaktadır. Günümüz itibariyle ilçede birkaç yerde başta Alabalık olmak üzere suni balıkçılık üretimi de yapılmaktadır.
İspir Kuzey Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgesinin kesiştiği alanda bulunmasından dolayı hem karasal iklim hem de deniz iklimi arası bir geçiş yeri olup, ağırlıklı olarak karasal iklim özelliklerine sahiptir. Bu iklim özeliği, aynı anda farklı iklimlerin oluşmasına da yol açmaktadır. Erzurum’un diğer ilçelerine nazaran İspir’de kışlar daha ılıman geçmektedir. İlçe tarihi ve doğal güzellikler bakımından da oldukça elverişli özelliklere sahiptir.
Pazaryolu ile birlikte yer almış olduğu Çoruh havzasında Doğu Karadeniz kültürüyle yoğun etkileşim içinde zenginleşen ve özellikle halk oyunları, atma türküler ve folklör bakımından Doğu Anadolu ve Karadeniz sentezli bir içerik görülen İspir’de mutfaktan müziğe kadar zengin bir kültürel birikim söz konusudur.
Bizans egemenliğinde Sper adıyla anılan yerleşim, Bizans-Gürcü mücadelesine sahne olmuştur. 1048'de Selçuklu kuvvetlerince ele geçirilen İspir ve çevresi Malazgirt Meydan Muharebesi'ne kadar Bizans ve Selçuklu arasında sıklıkla el değiştirmiştir. Alp Arslan tarafından Ebü'l- Kasım Saltuk'a verilen bölgeyle birlikte İspir'de 1072 yılında kurulan Saltuklu Beyliği'nin hakimiyetine girdi. 1202 yılında beyliğin yıkılmasından sonra II. Süleyman Şah tarafından kardeşi Mugis-ed-Din Tugrul Şah'a Erzurum ve çevresiyle birlikte bırakıldı. Erzurum Selçukluları olarak da adlandırılan kısa dönem sonrasında 1230 yılında Anadolu Selçuklu Devleti'nin hakimiyeti olan bölgeyi 1242 yılında Moğollar ele geçirdi. Daha sonra İspir ve çevresi İlhanlılar, Eretna Beyliği, Karakoyunlu, Timur'lular ve Akkoyun'lu hakimiyetinde kalmıştır. 1499'da İspir kalesi Osmanlı güçlerince ele geçirilmekle birlikte kısa süre içerisine Gürcü kuvvetlerince geri alındı.
1514 Çaldıran Seferi sonrasında Osmanlı hakimiyetine giren ve 1515 tarihinde sancak olan İspir, aynı yıl içerisinde yeni kurulan Diyarbakır Beylerbeyiliğine, 1520 yılında da Rum Eyaleti' ne bağlanmıştır. 1535 yılında yeni kurulan Erzurum Vilayetine' ne bağlı bir sancak olmuştur. 1642 Tarihli Avarız Defterinde İspir kazasında 12 Müslüman hane, 17 Gayrimüslim hane, 139 asker ile 10 din görevlisi bulunmaktaydı. İspir kazası toplamında ise 531 Müslüman ile 286 Gayrimüslim hane bulunuyordu. 1835 tarihli nüfus yoklama defterine göre İspir' de kaza merkezi ile birlikte 152 yerleşim alanı bulunmaktadır. Bu sayımda İspir kaza merkezi ve köylerinde yaşayan toplam erkek sayısı 11.308 kişi olup, bunun 10.691'i Müslüman erkek geri kalan 617 erkekte gayrimüslim nüfusu oluşturmaktaydı
1839 tarihli kaynaklarda İspir nahiye olarak kayıtlara geçmiştir. 1880 yılına kadar Erzurum merkez sancağına bağlı kaza olan İspir, bu tarihte yeni sancak yapılan Bayburt'a bağlanmıştır. Bayburt' un kaza statüsüne düşürülmesi üzerine İspir 1888 yılında yeniden Erzurum merkez sancağının bir kazası oldu. 1892-1898 yıllarında İspir 143 köyü olan kaza konumundaydı. 1895-1896 yıllarında yerleşime telgraf hattı gelmiştir. 1900 yılında Bayburt,İspir arası posta sürücülüğü hizmete geçmiştir. Gene 1900 yılında yeni "Hükumet Konağı" hizmete açılmıştır.
İspir ve çevresi 1916–1918 yılları arasında Rus egemenliğinde kaldıktan sonra 25 Şubat 1918’de Kazım Karabekir komutasındaki 1. Kafkas Kolordusuna bağlı birliklerce geri alındı.
İspir ilçesi Erzurum il merkezinin 143 km kuzeyinde yer almaktadır. İlçenin yüz ölçümü 2244 km²'dir. İlçe sınırları içerisinde 2400 ile 3900 metre arasında yükseklikte irili ufaklı çok sayıda dağ bulunmaktadır.
Kaçkar, Mescit Dağı 3240 m, Deve Dağı 3363 m, Bozan Dağı 2924 m, Sandık Dağı 3186 m, Yassı Dağ 2500 m, Kazancık Dağı 2750 m, Korga Dağı 2364 m Ayaz öldüren Dağı 2500 m, Asniyar Dağı 3040 m, Dilek Dağı 3549 m, Hasan Dağı 2900 m ve Nevse Dağı 3114 m bu dağlardan önemli olanlardır. Dünyanın en hızlı akan nehirlerinden birisi olan Çoruh Nehri İspir'den doğrak İspir ilçesinden geçmektedir. Su sporları, özellikle rafting için ilçede çok uygun alanlar vardır.
2014 yılı verilerine göre İspir, sahip olduğu 76.865 hektar orman arazisi ile Erzurum ilindeki en fazla orman arazisine sahip ilçe durumundadır.