Saltuklu Devleti Anadolu'da kurulan İlk Türk devleti olma özelliğini taşımaktadır. Ebul Kasım Saltuk Bey tarafından 1072 tarihinde kurulmuştur. Saltuklu Devleti'nin adını Ebul Kasım Saltuk Bey'in soy isminden aldığı bilinmektedir. Saltuklu Devleti Erzurum merkez olmak üzere Bayburt, Tercan, İspir ve Oltu dolaylarında kurulmuştur.
Emir Saltuk Türbesi, araştırmacılar tarafından genellikle, 12.yy’ın ikinci yarısında tarihlendirilmektedir. Bu tarihlendirme ile Anadolu’daki ilk türbe olma özelliği taşımaktadır. Ancak Saltuklu soy kütüğünde iki SALTUK bulunmaktadır. Birincisi ''EbulKasım Saltuk'' ikincisi ise ''İzzeddin Saltuk’tur.''
Erzurum kalesindeki Tepsi Minare’de adı geçen Ebul Muzaffer Gazi’nin, minareyi yaptırdığı sırada, devletin kurucusu Ebul Kasım Saltuk Bey için bir türbe yaptırdığı akla daha yatkındır. Zaten her iki yapının örgüsünde kullanılan taş malzeme birbiri ile benzerlik gösterir. Beyliğin önemli bir siması olan İzzeddin Saltuk tarafından da yaptırılmış olabilir
Saltuklu Beyliği’nin Emirleri
- Ebul Kasım Saltuk Bey (1072-1102)
- Emir Ali (1102-1124)
- Ebul Muzaffer Gazi (1124-1132)
- İzzeddin Saltuk (1132-1168)
- Mama Hatun ve Nasireddin Muhammed (1168-1202)
Saltuklu Devletinin Günümüze Kadar Gelen Eserleri;
- Erzurum Ulu Camii,
- Erzurum Kale Camii,
- Tepsi Minare (Saat kulesi)
- Mama Hatun Kervansarayı ve Kümbeti,
- Emir Saltuk Türbesi,
- Üç Kümbetler,
Gürcü Trabzon Rum İmparatorluğu ve Haçlılar ile mücadele etmişlerdir. Rüknettin Süleyman Şah Saltuklu Devletine son vermiştir.
Not : Erzurum Emir Saltuk Türbesi Anadolu'daki en eski türbedir.
